Met de ijsbergmetafoor maak ik de systemische begrippen graag wat meer tastbaar en praktisch voor je door deze te verbeelden als een ijsberg in zijn omgeving. Een ijsberg wordt vaker gebruikt om onbewuste fenomenen te duiden vanwege het deel van de berg dat zich onder water bevindt. Bij systemisch werk zitten de onbewuste fenomenen in de onderstroom verborgen in structuur en cultuur.  De structuur geeft aan op welke manier taken en afdelingen binnen een organisatie zijn verdeeld en samenhangen. De structuur wordt vormgegeven door afdelingen, en verantwoordelijkheden, taken en bevoegdheden van de leden van de organisatie. De kennis, vaardigheden en houding van de leden creëert de uiterlijke waarde voor de organisatie. De cultuur bestaat uit de verzameling ervaringen, waarden, identiteiten en zingevingsaspecten die gedeeld worden door de leden van de organisatie.

Stel jezelf of je organisatie eens voor als een ijsberg in de oceaan. De oceaan is het ‘wetende veld’. De stroming in de oceaan is de beweging van het leven. De ijsberg vertolkt jou of het organisatiesysteem, waarbij het gedeelte boven de zeespiegel de bovenstroom, het zichtbare, voorstelt en het gedeelte onder de zeespiegel de onderstroom, het onzichtbare/ onbewuste. De top van de ijsberg staat voor ons bewustzijn en onze ratio. Het onzichtbare gedeelte staat voor ons onderbewustzijn. De top verbeeldt waar en hoe je nu staat met je kennis, vaardigheden en houding. Hierin zit ook je gedrag, je visie, je strategie, je doelen enzovoort. Het zichtbare van de berg is dus hoe je wordt ervaren aan de buitenkant. De onderkant van de ijsberg staat voor wie je bent: je ervaringen, je waarden, je identiteit en je zingeving. Hierin zitten je drijfveren, motivatie, identiteit, (zelf)vertrouwen, cultuur verbinding en machtsverhouding verborgen.

 

En als wie jij bent wordt bedreigd, triggert dit je overlevingsstrategieën: vechten, vluchten, bevriezen, pleasen, fantaseren.
Vanuit je bezieling en passie krijg je bevorderende overtuigingen.
Vanuit je overlevingsstrategieën belemmerende overtuigingen.

Dit maakt met welke intentie je werkt, en waar flow in zit en waar niet. Intentie is essentie.

Je bezieling in werk komt niet tot wasdom door belemmerend te denken, en doen. Bezieling heeft nodig dat je vertrouwen hebt, respect hebt voor je omgeving, klant(en) en de ordening. Bevorderende overtuigingen helpen je om te leren resoneren met je eigen zielstroom.

 

Systemisch werken legt de verbinding tussen de boven- en onderstroom en kan waarnemen of je werkt vanuit je bezieling of vanuit een getriggerde overlevingsstrategie. De strategie kan getriggerd worden door van alles uit jouw (familie)verleden.

Uit de onderstroom blijkt waarom mensen voor een organisatie werken en met welk onderdeel ze verbonden zijn. Als problemen in een organisatie groot zijn in de onderstroom, is de ijsberg onder water ook groot. De rand aan de onderkant is scherp, zoals je emoties ook scherp kunnen zijn. Dat is kwetsbare materie, zoals ijs.

Van buitenaf zie je niet hoe groot het deel is dat onder water verborgen ligt. Een organisatie met grote problemen in de onderstroom is dan ook moeilijk te bereiken. De verbinding tussen klant en organisatie is hier gelijk aan. Als de onderkant te groot en scherp is, kan er geen verbinding gemaakt worden waardoor klanten zullen wegblijven.

Wanneer de bovenkant en onderkant in balans en verbinding zijn is er mogelijkheid tot echt contact. Dan zien de klanten en leveranciers een organisatie in zijn volle glorie. Voor jezelf is er dan ook mogelijkheid tot heldere verbindingen met jezelf, collega’s en klanten.

Een probleem systemisch benaderen zorgt ervoor dat er stroming komt in een systeem, waardoor de onderstroom de mogelijkheid krijgt om te smelten, zodat er verbinding met de gehele ijsberg (het gehele systeem) gemaakt kan worden. Het kan de onderstroom zichtbaar maken waardoor het veld gaat stromen.

De onderstroom bevat alle onbewuste uitingen, en verborgen emoties van een systeem.

Het is dan ook niet gewenst om de gehele onderkant van de ijsberg weg te laten smelten. Iedereen heeft nu eenmaal zijn eigen ideeën, gedachten, meningen en oordelen. Ook niet altijd de juiste beslissingen nemen. Daar hebben we vaak het overzicht niet voor en onvoldoende kennis over wat de consequenties van een beslissing echt zijn voor iedereen. Hoe meer dynamiek, hoe meer stroming en warmte. Een te warme zee doodt al het leven.

De onderkant van de ijsberg is gevoed door het verleden van de organisatie en alle leden van de organisatie. Dit alles is verbonden met het hart en de ziel van de organisatie. Het hart is het binnenste van het binnenste van de ijsberg: de kern van de organisatie. Datgene ook wat als allerlaatste zou smelten als de ijsberg smelt. De ziel is verbonden met de oceaan, zij is de vertaling van de oceaan in de ijsberg. De ziel is dus de verbinding tussen het organisatiesysteem en het grotere geheel (de oceaan).

Middels systemisch werk kan zicht worden verkregen op de gehele organisatie of op jouw gehele zelf, waardoor stroming de zee warmer maakt en het ijs gaat smelten. Het probleem wat de organisatie nu bezighoudt kan getoond worden met alle dynamieken en verbindingen die spelen. Soms wordt zelfs de richting voor een oplossing duidelijk wanneer er voldoende ijs smelt onder water.

Een ijsberg benaderen is niet makkelijk. En op de ijsberg klimmen al helemaal niet. Hoe meer ijs er onder water smelt hoe veiliger je de ijsberg kan betreden. Dit is gelijk aan een systeem. Hoe meer de onderstroom bekend is, hoe beter het is voor de organisatie en hoe eenvoudiger klanten op de ijsberg landen.

Een systeem zoekt altijd naar evenwicht en als dit niet goedschiks gaat dan zal het kwaadschiks gaan. Met systemisch werken kunnen we interventies plegen om het evenwicht in positieve zin te beïnvloeden of in ieder geval te tonen hoe het nu is. Tot nu toe is dit de enige aantoonbare methode die de totale ijsberg in al zijn glorie kan laten zien! Voor wat betreft de onderkant ziet dat er zelfs vaak verrassend anders, verhelderend en treffender uit dan vooraf gedacht.